Der, die czy das Joghurt? Jak ułatwić sobie naukę niemieckich rodzajników?

Rodzajniki… der, die czy das? Czy istnieje jakaś ogólnie obowiązująca zasada, dzięki której możemy z łatwością określić jaki rodzajnik ma dany rzeczownik w języku niemieckim? Muszę was niestety zmartwić. Nie istnieje. Mark Twain, amerykański pisarz, satyryk i humorysta opowiada w swoim eseju „Die Schrecken der deutschen Sprache” w bardzo humorystyczny sposób o zawiłościach języka niemieckiego. Na temat rzeczowników przeczytamy:

„Jedes Substantiv hat sein grammatisches Geschlecht, und die Verteilung ist ohne Sinn und Methode. Man muss daher bei jedem Substantiv das Geschlecht eigens mitlernen. Eine andere Möglichkeit gibt es nicht. Um das fertig zu bringen, braucht man ein Gedächtnis wie ein Terminkalender.”

Tłumaczenie: „Każdy rzeczownik ma swój gramatyczny rodzaj, przydzielenie ich nie ma w sobie żadnego sensu ani metody. Dlatego trzeba uczyć się rzeczowników wraz z ich rodzajem. Innej możliwości nie ma. Aby tego dokonać potrzebujemy pamięci jak kalendarz terminów.”

Te ironiczne zapiski na temat języka niemieckiego pochodzą wprawdzie z 1897 roku, ale do dzisiaj nic się nie zmieniło. Warto dodać, że Mark Twain bardzo dobrze opanował ten język, pomimo że (jak się domyślam) nie pałał do niego wielką sympatią. Świadczy o tym chociażby jego opinia, że język niemiecki należałoby zaliczyć do języków wymarłych, ponieważ tylko umarli mają wystarczająco czasu, by się go nauczyć. Z tą opinią nie zgadzam się całkowicie, natomiast muszę przyznać rację temu, co przeczytaliście wcześniej o rzeczownikach i ich rodzajnikach. Niestety nie znajdziemy jednej powszechnej zasady. Wtóruję tutaj wspaniałemu pisarzowi – uczcie się rzeczowników wraz z ich rodzajnikami. No dobrze, ale czy wpis powstał po to, by w kilkuset wyrazach napisać, że niestety niczego wam nie ułatwię? Nie. Mam dla was pewne wskazówki, które pomogą wam w zapamiętywaniu rodzajników. Istnieją końcówki rzeczowników i grupy rzeczowników, które mają zazwyczaj określony rodzajnik. Oczywiście nie obejdzie się bez wyjątków. Zapamiętaj również, że wszystkie rzeczowniki w języku niemieckim zapisujemy dużą literą.

Można przyjąć, że pierwszą wskazówką będzie to, że rodzaje zazwyczaj pokrywają się z płcią, jeśli chodzi o osoby i zawody. Mężczyzna (der Mann), kobieta (die Frau), wyjątkiem będzie dziewczyna, która jest rodzaju nijakiego (das Mädchen).

Rodzaju męskiego (der) będą zazwyczaj następujące rzeczowniki:

• Pory dnia (der Abend)
• Pory roku (der Sommer)
• Dni tygodnia (der Freitag)
• Miesiące (der Mai)
• Pogoda, opady (der Regen)
• Kierunki świata (der Norden)
• Marki samochodów (der Opel)

i rzeczowniki kończące się na:
– ich (der Teppich)
– er (der Fahrer)
– ling (der Lehrling)
– or (der Traktor)
– ist (der Jurist)
– ismus (der Journalismus)
– ant (der Elefant)
– ent (der Absolvent)

Rodzaju żeńskiego (die) będą zazwyczaj następujące rzeczowniki:

• Nazwy motocykli (die Yamaha)
• Nazwy statków (die Titanic)
• Nazwy samolotów (die Boeing)
• Kwiaty (die Tulpe)
• Liczby (die Zwei)

i rzeczowniki kończące się na:
– e (die Grenze)
– t (die Fahrt)
– ei (die Konditorei)
– in, żeńskie formy zawodów (die Polizistin)
– schaft (die Freundschaft)
– heit/keit (die Freiheit)
– ung (die Übung)
– ion (die Information)
– age (die Garage)
– ur (die Reparatur)
– ik (die Musik)
– anz (die Dominanz)
– tät (die Realität)
– ade (die Limonade)
– enz (die Tendenz)

Rodzaju nijakiego (das) będą zazwyczaj następujące rzeczowniki:

• Kolory (das Blau)
  Warto tutaj wspomnieć, że kolory zazwyczaj stosujemy jako przymiotniki, zapisujemy je wtedy małą literą i występują oczywiście bez rodzajnika.
• Metale (das Gold)
• Pierwiastki (das Magnesium)
• Rzeczowniki odczasownikowe (das Schwimmen)

i rzeczowniki kończące się na:
– chen/lein (das Brötchen, das Fräulein)
– um (das Museum)
– nis (das Erlebnis)
– tum (das Ultimatum)
– ment (das Instrument)
– o (das Kino)

Istnieją rzeczowniki, które mogą występować w dwoma lub nawet trzeba rodzajnikami. Jedną z takich grup są homonimy, czyli wyrazy o takim samym brzmieniu a zupełnie innym znaczeniu, np. der Steuer (kierownica), die Steuer (podatek). Homonimy mogą też występować z takim samym rodzajnikiem, np. die Bank (ławka, ale też bank).
Ja chciałabym jednak na koniec zwrócić waszą uwagę na wyrazy, które oznaczając ciągle to samo mogą występować w dwoma lub nawet trzeba rodzajnikami. Najczęściej są to wyrazy, które przywędrowały z innych języków. Oto kilka przykładów:

• der/das Bonbon (w Austrii zawsze das)
• die/das Cola (standardowo die, w południowych Niemczech das)
• die/das E-Mail (standardowo die, w południowych Niemczech das)
• der/das Laptop (częściej der, ale też das)
• der/das Kaugummi (częściej der, ale też das)
• der/das Virus (fachowo der, potocznie też das)

Co w takim razie z tym naszym, pysznie wyglądającym jogurtem? Der, die czy das Joghurt? Jest to przykład wyrazu, który może występować z każdym z rodzajników – to dopiero ułatwienie!

Czy masz może jakieś swoje własne triki, które stosujesz przy nauce rodzajników? Podziel sie nimi w komentarzu.

Chcesz wiedzieć w jakich sytuacjach nie stosujemy rodzajników? Zajrzyj tutaj: Bez rodzajnika.

Dziękuję, że odwiedzasz mojego bloga (der/das Blog), mam nadzieję, że moje spostrzeżenia względem języka niemieckiego są dla Ciebie przydatne. Aby nie przegapić żadnego wpisu zapraszam Cię do subskrypcji.